રોબોટ્સ ની દુનિયા

★ કેમ ચર્ચામાં છે?

● 2023 માં ચંદ્ર પર પાણી અને અન્ય સંસાધનોની શોધ માટે નાસા પોતાનું પહેલું મોબાઈલ રોબોટ VIPER (Volatiles Investigating Polar Exploration Rover) મોકલશે.

● ભારતમાં તબીબી ક્ષેત્રમાં રોબોટ્સનો ઉપયોગ

● મુક્કુદલ રોબોટિક્સના સ્થાપક એસ.ડી.આર. નિરંજનની ટીમે હોમ આઈસોલેશનમાં રહેલા કોવિડ -19 દર્દીઓની મદદ માટે રોબોટ બનાવ્યો

★ રોબોટિક્સ એટલે શું?

● રોબોટ ના અધ્યયનને રોબોટિક્સ કહે છે.

● માઇક બ્રાડી અનુસાર "રોબોટિક્સ એ ક્રિયા માટેના દ્રષ્ટિકોણના બુદ્ધિશાળી જોડાણ સાથે સંબંધિત ક્ષેત્ર છે."

● રોબોટિક્સ મનુષ્ય જેવાં દેખાતાં મશીનમાં વિચારવાની - સમજવાની અને નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા વિકસાવે છે, જેને રોબોટ્સ કહે છે.

● વેબસ્ટર ડિક્શનરી અનુસાર "એક સ્વચાલિત ઉપકરણ કે જે મનુષ્યના રૂપમાં મનુષ્ય અથવા મશીનો માટે સામાન્ય રીતે સૂચવેલ કાર્યો કરે છે."

● બ્રિટિશ ડિપાર્ટમેન્ટ ઑફ ઇન્ડસ્ટ્રી અનુસાર "એ રિપ્રોગ્રામેબલ મેનિપ્યુલેટર ડિવાઇસ"

★ રોબોટિક્સના અનુપ્રયોગ (ઉપયોગ)

● ઔદ્યોગિક રોબોટ્સ માઇનિંગ એટલે માઇનિંગના ક્ષેત્રમાં રોબોટ્સનો ઉપયોગ

● સર્જિકલ સહાયક તબીબી રોબોટ્સ

● ઘરેલું કામની સંભાળ રાખવા માટે રચાયેલ ઘરેલું રોબોટ્સ

● ડેટા કલેક્શન, તકનીકોનું નિદર્શન અને સંશોધન કાર્ય માટે 'સર્વિસ રોબોટ્સ'

● લશ્કરી કાર્યમાં 'ડિફેન્સ રોબોટ્સ' નો ઉપયોગ

● 'સર્વેલન્સ અને ગાર્ડ ડ્યુટી' તરીકે રોબોટ્સનો ઉપયોગ

● 'ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન' માં સંશોધન કરવા માટે 'સ્પેસ રોબોટ્સ'

● અંડરવોટર એપ્લિકેશનમાં રોબોટ્સનો ઉપયોગ

● પેસિફિક મહાસાગરના ક્લેરીઅન ક્લિપરટન ઝોનમાં સમુદ્ર સ્તરે 'પટાનિયા-૨' : 'સીબેડ માઇનીંગ રોબોટ'

★ રોબોટ્સનો ઇતિહાસ

● 1921માં રોબોટ શબ્દનો ઉપયોગ સૌ પ્રથમ કાર્લ કેપેકના નાટક 'રોસમના યુનિવર્સલ રોબોટ્સ' માં થયો હતો.

● 1942માં પ્રથમ વખત રોબોટિક્સ શબ્દનો ઉપયોગ થયો - 'ઇસાક એસિમોવ' ની ટૂંકી વાર્તા "રનબાઉટ" માં

● 1950 ના દાયકાની શરૂઆતમાં જ્યોર્જ સી. ડેવોલ દ્વારા 'Unimate' ની શોધ થઈ જે વિશ્વનો પ્રથમ વાસ્તવિક આધુનિક રોબોટ અને પ્રથમ ઔદ્યોગિક રોબોટ હતો.

● 1960 ના અંતમાં જોસેફ એન્ગલબર્ગર દ્વારા ડેવોલના રોબોટનું પેટન્ટ અધિગ્રહણ કર્યું. એંગ્લેબર્ગર 'ફાધર ઑફ રોબોટિક્સ' તરીકે ઓળખાય છે.

● 1958 માં ચાર્લ્સ રોઝન દ્વારા લખાયેલ "Shakey" રોબોટ

● વર્સાટ્રેન - વિશ્વનો પ્રથમ નળાકાર રોબોટ

● 1969માં વિશ્વનો પ્રથમ સ્પોટ-વેલ્ડીંગ રોબોટ અને મોબાઇલ રોબોટ્સના માર્ગદર્શન માટે 'રોબોટ વિઝન'

● 1969માં વિશ્વની પ્રથમ vision based સંપૂર્ણ સ્વચાલિત બુદ્ધિશાળી રોબોટ

● 1974માં T3 (The Tomorrow Tool) - પ્રથમ મિનિ કમ્પ્યુટર નિયંત્રિત ઔદ્યોગિક રોબોટ અને જાપાનમાં પ્રથમ આર્ક વેલ્ડીંગ રોબોટ IRB 6 - પ્રથમ સંપૂર્ણ ઇલેક્ટ્રિક માઇક્રો પ્રોસેસર નિયંત્રિત ઔદ્યોગિક રોબોટ

● Mr. AROS - વિશ્વનો પ્રથમ સેન્સર આધારિત આર્ક વેલ્ડીંગ રોબોટ (1975)

● વાઇકિંગ 1 અને 2 - નાસાના મંગળ સંશોધન કાર્યક્રમોમાં રોબોટિક આર્સનો ઉપયોગ (1976)

● નાચી - વિશ્વનો પ્રથમ મોટર ચલિત રોબોટ (1979)

● 2003 ના નાસાના 'મંગળ એક્સપ્લોરેશન રોવર મિશન' માં સ્પિરિટ અને અપોર્મ્યુનિટી નામના બે રોવર્સ

● 2007 માં 1000 કિલો પેલોડ સાથે પ્રથમ લાંબા અંતરની હેવી ડ્યુટી રોબોટ

● 2011માં વિશ્વનો પ્રથમ હ્યુમનોઇડ રોબોટ (રોબોનોટ) અવકાશમાં મોકલવામાં આવ્યો

● સોફિયા, વ્યોમમિત્ર, રોબોટ એસ્ટ્રોનોટ, કિરોબો, વાલ્કીરી, સ્કાયબોટ એફ - 850 વગેરે આ દાયકાના કેટલાક ખાસ રોબોટ્સ

★ ભારતમાં રોબોટિક્સની સંભાવનાઓ

● ઈન્ડિયા ફર્સ્ટ રોબોટિક્સ (IFR): ભારતની નંબર વન રોબોટિક્સ એજ્યુકેશન કંપની

● અમદાવાદમાં ભારતના પ્રથમ રોબોટિક્સ મ્યુઝિયમનું નિર્માણ

● પટણા (બિહાર) ની આકાંક્ષા કુમારી દ્વારા તેના પિતાની મદદથી 'મેડી-રોબો'નું નિર્માણ

● મૈત્રીપૂર્ણ ભારતીય રોબોટ - મિત્રા

● ભારતનો પહેલો સ્ત્રી રોબોટ 'વાયોમમિત્ર' (હાફ હ્યુમનઇડ), ઇસરો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો અને 'ગગનયાન'ની પ્રથમ ઉડાન સાથે અવકાશમાં ગયો હતો.

● 'રશ્મિ' સામાજિક માનવીય રોબોટ, 'સોફિયા' નું ભારતીય સંસ્કરણ, વિશ્વની પ્રથમ વાસ્તવિક 'હિન્દીભાષી હ્યુમનોઇડ'

● ભારતનો પહેલો લિપ-સિંકિંગ રોબોટ અંગ્રેજી, હિન્દી, ભોજપુરી અને મરાઠીમાં બોલતા.

● ઇન્વેન્ટો રોબોટિક્સ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ એસ્ટ્રા - સી નામનો સ્વાસ્થ્ય જંતુનાશક રોબોટ

★ રોબોટિક્સના ક્ષેત્રમાં પડકારો

● રોબોટિક એથિક્સનું પાલન ન કરવું તે સૌથી મોટો પડકાર છે

● અસીમોવના 'રોબોટિક્સના 3 નિયમ/સિદ્ધાંતો'

પ્રથમ - રોબોટ ક્યારેય કોઈ પણ માનવીને નુકસાન નહીં કરે

બીજું - રોબોટ માનવ દ્વારા પ્રથમ નિયમનો ભંગ કર્યા વિના આપવામાં આવેલી સૂચનાનું પાલન કરશે.

ત્રીજું - રોબોટ બંને નિયમોનું ઉલ્લંઘન કર્યા વિના પોતાનો બચાવ કરશે

● સમસ્યાઓ -

માનવ જીવન માટે જોખમ, રોબોટ્સ સાથે ભાવનાત્મક જોડાણ, માનવીય દુવિધાઓ માનવ મજૂર માટે જોખમ

● મહામાનવથી લઘુમાનવમાં માનવીનું રૂપાંતરિત કરનારા રોબોટ્સ પર અતિશય નિર્ભરતા

★ ભવિષ્ય

● આજના વિશ્વમાં જરૂરી તકનીકોનો ઉપયોગ કરીને રોબોટિક્સના ફાયદા અથવા ગેરફાયદા તે આપણા પર પર આધાર રાખે છે

● કોરોના કાળમાં દવાના ક્ષેત્રમાં રોબોટ્સનો ઉપયોગ ફાયદાકારક, દવાના ક્ષેત્રમાં રોબોટિક્સની વધુ સંભાવના

● કુદરતી આપત્તિઓના બચાવ કામગીરીમાં રોબોટ્સનો ઉપયોગ કરીને માનવજાતને મદદ કરવી શક્ય છે.

● માઇનિંગ ક્ષેત્રે રોબોટ્સનો ઉપયોગ

માહિતી સ્ત્રોત - દૃષ્ટિ આઈ.એ.એસ.